Zamrożony bark, zesztywniające zapalenie torebki stawowej barku

Adhesive capsulitis (zamrożony bark) to przewlekłe schorzenie zapalne stawu ramiennego.

Prowadzi ono do pogrubienia i zwłóknienia torebki stawowej. Często nazywane też zesztywniającym zapaleniem torebki stawowej barku. W efekcie dochodzi do postępującego ograniczenia zakresu ruchu, zwłaszcza w odwodzeniu i rotacji zewnętrznej, oraz do przewlekłego bólu. Choroba przebiega najczęściej w trzech etapach (zamrażania, zamrożenia i rozmrażania) i może trwać od roku do trzech lat. Najbardziej charakterystyczne jest uczucie sztywności oraz narastające trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak ubieranie się, mycie czy sięganie po przedmioty. W zaawansowanych przypadkach dochodzi także do wtórnych zmian przeciążeniowych w obrębie karku, łopatki i łokcia. Mimo że schorzenie może ustąpić samoistnie, brak leczenia znacząco wydłuża proces zdrowienia i zwiększa ryzyko powikłań. Kluczowe w terapii są fizjoterapia i wczesna mobilizacja stawu.

Przyczyny i czynniki ryzyka „zamrożonego barku”

Przyczyna zesztywniającego zapalenia torebki stawowej barku (adhesive capsulitis) nie zawsze jest jednoznaczna. Może być idiopatyczna (samoistna) lub wtórna do innych schorzeń. Do czynników ryzyka należą również czynniki przeciążeniowe i biomechaniczne, zwłaszcza w kontekście intensywnej pracy fizycznej.

Przyczyna adhesive capsulitis nie zawsze jest jednoznaczna. Może być idiopatyczna (samoistna) lub wtórna do innych schorzeń. Do czynników ryzyka należą:

• Przewlekłe przeciążenia stawu ramiennego wynikające z intensywnej pracy fizycznej, powtarzalnych ruchów ręki nad głową lub pracy wymagającej dużego zakresu ruchu i siły
• Wiek 40–60 lat (częściej kobiety)
• Cukrzyca (szczególnie typ 1)
• Choroby tarczycy
• Przebyte urazy barku
• Przebyta operacja lub unieruchomienie stawu
• Choroby autoimmunologiczne

Przebieg choroby
Zesztywniające zapalenie torebki stawowej barku (Adhesive capsulitis, bark zamrożony) przebiega typowo w trzech fazach:

1. Faza zamrażania (4–6 mies.): narastający ból, pogarszająca się ruchomość.
2. Faza zamrożenia (4–12 mies.): ból ulega zmniejszeniu, ale zakres ruchu pozostaje znacznie ograniczony.
3. Faza rozmrażania (6–24 mies.): stopniowy powrót funkcji barku.

Całkowity czas trwania choroby może wynosić od 1 do 3 lat.

Diagnostyka
Podstawą diagnozy jest wywiad, badanie fizykalne oraz obrazowanie.

• Rezonans magnetyczny (MRI) – pokazuje pogrubienie torebki, obrzęk, płyn w stawie
• Artro-MR – pomocne przy podejrzeniu uszkodzeń obrąbka lub strukturalnych patologii

Leczenie zachowawcze
W większości przypadków leczenie jest niechirurgiczne:

• Leki przeciwzapalne (NLPZ, czasem blokady sterydowe)
• Kinezyterapia (indywidualnie dobrana)
• Ciepłolecznictwo (ciepłe okłady, światłolecznictwo)
• Terapia manualna (mobilizacje, praca z zachyłkiem pachowym, powięzią)
• Neuromobilizacje nerwu pachowego i nadłopatkowego
• Fizykoterapia (SIS, HIL, elektroterapia, fala uderzeniowa ostrożnie)

Bark zamrożony - po co fizjoterapia?

Fizjoterapia w leczeniu zesztywniające zapalenie torebki stawowej barku (adhesive capsulitis) zwanego też zamrożonym barkiem, jest absolutnie kluczowa. To właśnie odpowiednio dobrane techniki manualne, ćwiczenia i terapie wspomagające pozwalają na stopniowe odzyskiwanie zakresu ruchu i funkcji barku. Leczenie farmakologiczne łagodzi objawy, ale nie rozwiązuje problemu przykurczu torebki stawowej. Fizjoterapia przeciwdziała dalszemu zesztywnieniu, aktywuje mechanizmy naprawcze i pozwala pacjentowi odzyskać kontrolę nad kończyną. Regularna, celowana terapia zapobiega przewlekłemu ograniczeniu ruchu oraz wtórnym uszkodzeniom wynikającym z kompensacji i braku aktywności.

Fizjoterapia – kluczowy element leczenia
Celem terapii jest redukcja bólu i poprawa zakresu ruchu:

• Mobilizacje stawu ramiennego w kierunku odwodzenia i rotacji
• Praca na torebce stawowej (delikatna, postępująca)
• Ćwiczenia w odciążeniu, łańcuchy zamknięte
• Trening kontroli nerwowo-mięśniowej (biofeedback, propriocepcja)
• Edukacja pacjenta: co robić, a czego unikać

Suplementacja wspierająca leczenie

• Kolagen typu I i II (wspomaga regenerację tkanek łącznych)
• Witamina D3 + K2 (działanie p/zapalne, mineralizacja kości)
• Kwasy omega-3 (działanie przeciwzapalne)
• Kurkumina, boswellia – naturalne środki przeciwzapalne

Postępowanie operacyjne w przypadku zamrożonego barku

Zarezerwowane dla przypadków opornych na leczenie przez >6–8 mies. z wyraźnym ograniczeniem ruchomości:

• Artroskopia barku z kapsulotomią

• Manipulacja barku w znieczuleniu ogólnym (rzadziej stosowana)

Statystyki i rokowanie

• Choroba dotyka około 2–5% ogólnej populacji.
• U osób z cukrzycą częstość występowania sięga nawet 10–20%.
• Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn (około 70% przypadków dotyczy kobiet).
• Szczyt zachorowań przypada między 40. a 60. rokiem życia.
• U około 20–30% pacjentów choroba rozwija się również w drugim barku.
• U pacjentów z chorobami tarczycy ryzyko zachorowania wzrasta nawet trzykrotnie.
• Czas powrotu do pełnej funkcji bez leczenia może sięgnąć nawet 3 lat, przy czym część pacjentów nie odzyskuje pełnej ruchomości.
• Czas trwania: 12–36 mies.
• W 90% przypadków następuje poprawa bez operacji
• Cukrzycy i osoby z chorobami tarczycy mają dłuższy i cięższy przebieg

Skutki braku leczenia: Nieleczone zesztywniające zapalenie barku (adhesive capsulitis) może prowadzić do trwałego ograniczenia zakresu ruchomości w barku, przewlekłego bólu oraz kompensacyjnych przeciążeń innych struktur kończyny górnej i kręgosłupa. Z czasem może dojść do zaniku mięśni obręczy barkowej, a także rozwoju zmian degeneracyjnych w obrębie stawu ramiennego i barkowo-obojczykowego. Długotrwały brak interwencji skutkuje również znacznym pogorszeniem jakości życia, ograniczeniem sprawności zawodowej i funkcjonalnej, a niekiedy koniecznością leczenia operacyjnego.

Podsumowanie
Zesztywniające zapalenie torebki stawowej barku (Adhesive capsulitis) to trudne, ale odwracalne schorzenie wymagające kompleksowego podejścia. Kluczowa jest cierpliwość, dobrze prowadzona fizjoterapia i wspomaganie procesu leczenia od strony biologicznej i przeciwzapalnej. Im wcześniej rozpocznie się odpowiednie leczenie, tym większa szansa na uniknięcie długotrwałej dysfunkcji.

Terminologia:

• „Adhesive capsulitis” – określenie używane głównie w literaturze anglojęzycznej i naukowej.
• „Zesztywniające zapalenie torebki stawowej barku” – nazwa medyczna w języku polskim, oddająca charakter zmian patologicznych.
• „Zamrożony bark” – popularne określenie używane w praktyce klinicznej i przez pacjentów.

Przeczytaj również: Ból barku - co oznacza i czym grozi?

Sprawdź też: Zespół bolesnego barku